Yết Kiêu – quê xã Hạ Bì, huyện Gia Phúc, tỉnh Hải Dương, là gia tướng tài giỏi của Quốc công Tiết chế Trần Hưng Đạo, người có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông (năm 1285 – 1288), góp phần đánh bại thủy tướng Ô Mã Nhi và Toa Đô.
Dựa trên những thần tích truyền đời, kể từ khi khai khẩn lập làng, lập ấp, người dân nơi đây đã quyên góp xây đình, rước Thánh Yết Kiêu về làm Thành hoàng làng, bởi khúc sông này cũng gắn bó với những chiến tích oai hùng của Ngài. Ngài được phong là “Tuấn Lương dực bảo trung hưng linh tế”.
Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, đình là nơi để cán bộ Việt Minh địa phương hội họp; các phong trào diệt giặc đói, giặc dốt, chuẩn bị kháng chiến trường kỳ cũng đều được phát động tại đây. Khi thực dân Pháp đánh chiếm Thái Bình (1950 – 1954), đình là nơi lực lượng bán vũ trang địa phương sử dụng làm cơ sở kháng chiến, nuôi giấu cán bộ.
Đây cũng là nơi tiễn đưa hàng trăm người con ưu tú của địa phương lên đường vào Nam tham gia kháng chiến chống Mỹ, rất nhiều trong số họ sau này đã trở thành những anh hùng, liệt sĩ, vun đắp truyền thống oai hùng của hào khí Đông A thuở nào.
Đình Bồng Lai được xây theo kiến trúc chữ Tam, bao gồm 3 tòa: Tiền đường, Trung đường và Hậu cung. Trải qua thời gian với vài lần được sửa sang, phục chế qua các triều Lê, Nguyễn, hiện tại ngôi đình còn lưu giữ những đồ thờ phụng hàng trăm năm tuổi như bộ ngai mũ của danh tướng Yết Kiêu, 13 bài vị sắc phong của vua chúa các triều đại Lê, Nguyễn, kiệu võng chấp kích, cuốn thư, câu đối…
Đặc biệt gian Hậu lâu có thờ một tấm bài vị lớn, luôn đóng cửa quanh năm, không ai được vào. Chỉ đến thời điểm sang canh đêm giao thừa đón năm mới, các vị trưởng lão trong làng mới mở cửa để bao sái (thay áo) cho tấm bài vị.
Theo thời gian, hiện tại ngôi đình cổ khoảng 800 năm tuổi đang xuống cấp, nhất là khu nhà Hậu lâu. Mái ngói đã quá cũ, nhiều cột gỗ đã mục, các đồ thờ phụng cũng mối mọt, sứt mẻ. Theo ông Trần Văn Rung, Phó ban Khánh tiết Đình Bồng Lai, nhiều hạng mục trong đình đã xuống cấp, dựa vào hảo tâm của người dân trong làng nên một số hư hỏng cũng đã được khắc phục.
Ngày 8/10/2013 vừa qua, Đình làng Bồng Lai đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa. Đây là điều kiện thuận lợi để bảo tồn ngôi đình có tuổi thọ khoảng 800 năm này
Từ khi khai hoang lập ấp vào thời Lý – Trần, dân làng Bồng Lai đã quyên góp xây đình (khoảng thế kỷ thứ 13). Cuối thời Trần, người dân tôn Yết Kiêu làm Thành hoàng làng bởi khúc sông nơi đây gắn với nhiều chiến tích của ông. Ngôi đình khoảng 800 tuổi, từng được tu bổ vào các thời Lê, Nguyễn. Ảnh chụp trước khi đình Bồng Lai được tu sửa vào tháng 4/2014. Ảnh: Ban quản lý Di tích Thái Bình.
Đình sau khi được tu sửa ngôi tiền tế. Đình Bồng Lai cùng với chùa Bồng Lai bên cạnh là nơi sinh hoạt văn hóa cũng như tổ chức nhiều công việc quan trọng của dân làng.
Yết Kiêu là người giỏi bơi lội, đục thủng thuyền, làm đắm tàu giặc, lập nhiều chiến công trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần hai (1285) và lần ba (1288). Ông được vua Trần ban danh hiệu “Trần triều đệ nhất đô soái thủy quân”. Cái tên Yết Kiêu được Hưng Đạo Vương đặt theo tên một loại cá kình ở biển Đông, ông tên thật là Phạm Hữu Thế.
Đình gồm 4 tòa kết cấu theo kiểu tiền chữ nhất, hậu chữ công. Tiền tế 5 gian, mỗi gian rộng 4 m, chiều dài 7 m.
Tiền tế có 6 kèo cao 3,45 m được chạm khắc hoa văn cách điệu. Từng được trùng tu vào thời Nguyễn nhưng đình vẫn giữ được nhiều mảng chạm gỗ mang phong cách nghệ thuật điêu khắc thời Lê.
Chất lim qua nhiều thế kỷ vẫn đen bóng. Ở mỗi kẻ hiên lại chạm khắc hoa văn mây lá cách điệu sinh động.
Nơi hậu cung còn giữ một tấm bài vị lớn, quanh năm đóng cửa không cho ai vào. Đúng thời khắc giao thừa, các vị trưởng lão thay tấm vải mới, gọi là thay áo. Tấm vải cũ được xé ra, chia cho mỗi nhà một miếng cùng một ít lửa thắp trong đình để ai nấy đều gặp may mắn.
Trong đình, các cổ vật, đồ thờ phụng vẫn còn nguyên như 13 sắc phong của vua chúa các triều đại Lê – Nguyễn, kiệu võng chấp kích, câu đối, cuốn thư, chuông, khánh bằng đồng…
Qua thời gian, nhiều hạng mục trong đình hư hỏng nặng. Đầu năm 2014, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Thái Bình có quyết định đồng ý cho trùng tu ngôi đình theo nguyện vọng của người dân. Tòa tiền tế phục dựng nguyên trạng, chất liệu gỗ lim. Phần nền nâng cao hơn trước để tránh sụt lún. Phần hậu cung đang trong quá trình xây lại. Các bộ chạm khắc tinh xảo, đồ thờ cúng, cổ vật được bảo lưu nguyên trạng.
Hoàng Phương
NGÔI NHÀ ĐẶC BIỆT - SUY NGHĨ KHÁC BIỆT
KHUYỄN MÃI CỰC SỐC - CỰC SÂU 30%
TỦ GIÀY THÔNG MINH X HOME TG6812
Bình luận