X HOME

Mâm ngũ quả là điều không thể thiếu trên bàn thờ tổ tiên trong những ngày đầu năm. Hiểu đúng ý nghĩa và cách chưng mâm ngũ quả trong phong tục tập quán người Việt sẽ mang lại một năm nhiều may mắn và an lành.

 

Cách chưng mâm ngũ quả ngày Tết

Tùy khí hâu, phong thủy, sản vật từng vùng miền mà cách chưng mâm ngũ quả sẽ có điểm giống và khác nhau. Ví dụ mâm ngũ quả của người Bắc thường có: chuối, bưởi, cam, quýt, hồng xiêm. Đối với người Bắc, nải chuối – thể hiện sự che chở của đất trời cho con người. Nhưng người Nam lại cho rằng từ chuối có âm đọc chệch nghe giống từ “chúi”, thể hiện sự đi xuống có ý nghĩa không tốt.

Người Nam cũng không chưng quả cam bởi câu “quýt làm cam chịu”. Mâm ngũ quả của người Nam thường có các loại quả mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài (là những loại quả có âm khi đọc chệch nghe như câu “cầu sung vừa đủ xài). Họ còn thêm 3 trái thơm làm chân đế thể hiện sự vững vàng. Trong khi đó, với người Bắc, hầu như tất cả các loại quả đều có thể bày trên mâm ngũ quả, kể cả quả ớt, miễn sao đẹp mắt là được.

Ngày nay, do trái cây phong phú, nhiều loại, con cháu muốn thể hiện lòng hiếu thảo đối với ông bà, tổ tiên, đồng thời cũng thể hiện tính trình bày thẩm mỹ, nên mâm ngũ quả ngày càng phong phú hơn. Người ta không câu nệ cứng nhắc là 5 quả nữa mà có thể bày đến 8, 9 hay thậm chí 10 quả, không kén chọn số chẵn hay lẻ. Như thế, dù có bày nhiều hơn 5 loại quả, người ta vẫn gọi là mâm “ngũ quả”.

Tuy vậy,  khi bày mâm ngũ quả, người ta có những quy ước dân gian: mâm ngũ quả chỉ bày quả, không đặt thêm hoa hoặc thực phẩm gì. Số lượng trên mâm ngũ quả chỉ tính loại, không tính quả. Ví dụ, chuối chỉ cần một nải mà không quan tâm số lượng là 15 hay 16 quả.

Ý nghĩa của mâm ngũ quả:

Mâm ngũ quả thường gồm 5 loại quả có 5 màu sắc khác nhau. Con số 5 thể hiện ước muốn của người Việt Nam mới sẽ đạt ngũ phúc lâm môn: Phú, Quý, Thọ, Khang, Ninh. 5 màu sắc thể hiện ý nghĩa nguồn của cải từ năm phương đưa về kính lên tổ tiên. Nải chuối có màu xanh tượng trưng Đông phương; quả bưởi có màu vàng tượng trưng Trung phương; quả hồng có màu đỏ tượng trưng Nam phương; quả lê có màu trắng tượng trưng Tây phương và một loại quả có màu sẫm khác tượng trưng Bắc phương. Năm màu sắc này cũng tượng trưng ngũ hành trong vũ trụ là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.

Theo các chuyên gia nghiên cứu về văn hóa – lịch sử, mâm ngũ quả còn tượng trưng cho đạo lý uống nước nhớ nguồn, thể hiện lòng thành kính đối  với tổ tiên. Mâm ngũ quả cúng ngày Tết cũng là yếu tố thể hiện thành quả làm việc của một năm. Ngoài ra, tùy ở những góc độ văn hóa địa phương, mâm ngũ quả còn có các ý nghĩa khác.