Lễ hội nhảy lửa của người Pà Thẻn (sống ở huyện Bắc Quang và Quang Bình – tỉnh Hà Giang và Chiêm Hóa – tỉnh Tuyên Quang). thường được tổ chức hàng năm lúc giao thời năm cũ và năm mới, vào dịp thu hoạch vụ mùa khoảng tháng 10 tháng 11 âm lịch đến ngày rằm tháng giêng. Theo quan niệm của họ, tổ chức lễ nhảy lửa lúc này nhằm tạ ơn trời đất, thần linh đã cho một mùa vụ tươi tốt và cũng cầu chúc cho một vụ mùa năm sau, đống lửa sẽ mang lại sự ấm áp, may mắn xua đi cái khắc nghiệt của mùa đông đang tới.

Theo số liệu thống kê, dân số của người Pà Thẻn chỉ còn khoảng 3.700 người, sinh sống tập trung ở 2 tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang. Tuy số lượng ít, lại sống ở những vùng hẻo lánh nhưng văn hóa của người Pà Thẻn vẫn được duy trì, đặc biệt là lễ hội nhảy lửa. Để có thể tổ chức lễ hội này, ông thầy phải làm lễ để xin phép tổ tiên, xin phép thần lửa, thần nước cho dân làng được tổ chức trò chơi.

Các thanh niên Pà Thẻn chân trần nhảy vào đống lửa để tạ ơn trời đất mang lại vụ mùa tốt tươi. Ảnh:Hương Lâm.

Một đống lửa lớn được đốt lên trên khoảng sân rộng và thầy mo bắt đầu làm lễ. Trong 30 đến 40 phút đầu, thầy cúng sẽ ngồi trên chiếc ghế dài, thực hiện các bài ca nghi lễ với nội dung mở đường lên trời tìm “con ma” rồi gọi về nhập vào những người tham gia nhảy lửa. Khi thầy mo gõ đàn và làm lễ cúng, từng thanh niên một sẽ ngồi đối diện với thầy, và đó chính là lúc nhập đồng cho người nhảy lửa.

Sau khi thầy kết thúc các nghi lễ ban đầu thì cũng là lúc cơ thể của những người tham gia nhảy lửa bắt đầu rung lên. Thời điểm này báo hiệu họ sắp có sức mạnh, sắp có sự dũng cảm để nhảy vào những đám than hồng đang ở độ rực rỡ nhất, nóng bỏng nhất.

Păng…păng…păng, tiếng gõ đều đều của thanh tre trong tay thầy cúng mỗi lúc một thôi thúc, các động tác lắc lư của các chàng trai mạnh dần. Họ bắt đầu bật lên, cúi người, nhảy lò cò và tiến ra gần đống lửa. Một nguồn năng lượng nào đó nâng bổng người thanh niên nhảy bật lên bằng cả hai chân và lao vào giữa đống lửa cháy rừng rực.

“Khi cơ thể đã rung lên, nguồn sức mạnh đã đến dồi dào, vạm vỡ, thì đôi chân như được mách bảo, được kéo đi đến những đám than hồng” Anh Tẩn Văn Thân, xã Tân Lập, Bắc Quang, Hà Giang chia sẻ sau phút thăng hoa xuất thần.

Càng lúc thanh niên tụ tập xung quanh thầy mo càng nhiều và lần lượt thay nhau ngồi lên chiếc ghế dài. Trong phút chốc họ lại rung lên và nhảy vào đống lửa. Điều đặc biệt, họ vừa nhẩy vừa đưa tay bới tung than hồng, thỉnh thoảng lại bốc lên một viên than cho vào miệng nhai.

Cứ hai mươi phút lại có một đợt nhảy, vũ điệu nhảy lửa càng về sau càng sôi động. Dần dần, không chỉ có các thanh niên trực tiếp làm lễ xin phép tham gia, mà ngay cả khán giả reo hò xung quanh cũng nhập cuộc.

Ở đợt nhảy cuối cùng, chính thầy cúng, linh hồn của buổi lễ cũng thăng hoa mạnh mẽ, tung lên những bước nhảy vào đám lửa rực cháy. Màu áo đỏ hòa với màu than hồng tực rỡ tạo màu sắc cho buổi lễ hội thêm mê hoặc.

Ông Nguyễn Văn Hà, Trưởng phòng Văn Hóa Thông Tin Bắc Quang, Hà Giang cho hay: “Nhảy lửa của người Pà Thẻn chỉ dành cho con trai. Bởi theo quan niệm của dân tộc, nếu con gái tham gia nhảy lửa thì sẽ nhảy suốt 7 ngày, 7 đêm mà không dừng lại được”.

Trong cuộc vui, lửa còn chưa tàn, đôi chân của các chàng trai Pà Thẻn còn chưa ngưng nghỉ. Nhưng khi lửa đã tàn, than đã nguội, nhiều người trong số họ vẫn muốn nhảy vào những đám than còn li ti cháy.

Không có bất cứ một vật dụng nào để lót cho đôi chân của những chàng trai ấy. Có chăng đó chỉ có thể là lớp da dày sau nhiều ngày đi bộ, rong ruổi nơi dốc cao, suối sâu của đại ngàn, khiến họ không hề bị bỏng rát.

Anh Ván Trung Cơn, xã Tân Lập, Bắc Quang, Hà Giang, làn da đen nhẻm sau khi hòa vào cuộc vui chia sẻ: “Chân không rát cũng không bỏng, lúc nhảy thì không mệt đâu, ăn than cũng không nóng, giờ mới thấy nóng người vì mồ hôi, vì nhảy hăng quá”.

Khi lửa đã tàn, than đã nguội, ông thầy cúng lại làm lễ để tiễn “thần lửa” và các con ma về chốn cũ. Cả ông thầy và những người tham gia nhảy lửa lại trở về trạng thái bình thường. Một trò chơi đã kết thúc, đem lại tiếng cười và niềm phấn khởi cho người Pà Thẻn.

http://www.youtube.com/watch?v=8xUwm_IFle4

Tác giả: Hương Lâm